آسیب‌شناسی کتاب‌های اخلاق قرآنی و ارائه الگوی جدید از نظام اخلاقی قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

هدف از این نوشتار، آسیب‌شناسی کتاب‌های نوشته شده در موضوع اخلاق قرآنی از منظر سازمان‌دهی و نظام‌مندسازی آن و ارائه مدلی جدید برای نظام اخلاقی قرآن است. بدین منظور، با توجه به ضرورت نظام‌مندسازی معارف اخلاقی قرآن و آسیب‌هایی که در این زمینه در کتاب‌های موجود دیده می‌شود، به روش توصیفی تحلیلی، برخی از مهم‌ترین کتاب‌های مرتبط با اخلاق قرآنی ارزیابی شده و نقدهایی به لحاظ شکلی و محتوایی صورت گرفته است. سپس با معرفی نظام اخلاقی قرآن در قالب یک نظام مخروطی و هرمی شکل، ساختاری نظام‌مند مشتمل بر مبانی اخلاق، اصول اخلاق و اهداف اخلاق پیشنهاد و امتیازات مدل پیشنهادی تشریح شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Pathology of the Books on the Qur’anic Ethics and Provision of a New Pattern of the Qur’ān’s Ethical System

نویسنده [English]

  • hasan serajzadeh
Assistant Professor, Islamic Sciences and Culture Research Institute
چکیده [English]

One of the objectives of this writing is the pathology of the books written on the subject of the Qur’anic ethics from the perspective of its organizing and systematizing and provision of a new pattern for the ethical system of the Qur’an. To this end, given the necessity of systematization of the ethical ma‘ārif of the Qur’an and the pathologies that are observed in this respect in existing books, some of the most important books related to the Qur’anic ethics are evaluated in a descriptive-analytic method and some critiques have been done in terms of form and content. Then, by introducing the Qur’an’s ethical system in the form of a conical and pyramidal system, a systematic structure consisting of fundamentals of ethics, principles of ethics, the objectives of ethics, and the advantages of the proposed model is exponded.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ethics in the Qur’an
  • the Qur’an’s ethical system
  • fundamentals of ethics
  • principles of ethics
  • objectives of ethics
  1. 1. ابن‌منظور، محمد‌بن ‌مکرم؛ لسان العرب، قم، نشر ادب الحوزه، 1405ق.

    2. اعرافی، علی‌رضا؛ فقه تربیتی (مبانی و پیش‌فرض‌ها)، تحقیق و نگارش: سید علی موسوی، قم، مؤسسه فرهنگی اشراق و عرفان، 1391ش.

    3. امامی، عبدالنبی؛ فرهنگ قرآن؛ اخلاق حمیده، قم، مطبوعات دینی، 1389ش.

    4. امید، مسعود؛ فلسفه اخلاق در ایران معاصر، تهران، نشر علم، 1388ش.

    5. ایزوتسو، توشیهیکو؛ ساختمان معنایی مفاهیم اخلاقی – دینی در قرآن، ترجمه فریدون بدره‌ای، بی‌جا، قلم،1360ش.

    6. جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه؛ تأثیر اخلاق در اجتهاد، به کوشش سعید ضیائی‌فر، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1388ش.

    7. جوادی آملی، عبدالله؛ مبادی اخلاق در قرآن، قم، مرکز نشر اسراء، 1384ش.

    8. ــــــــــــــــ ؛ مراحل اخلاق در قرآن، قم، مرکز نشر اسراء، 1387ش.

    9. چرچمن، چارلز وست؛ نظریه سیستم‌ها، ترجمه رشید اصلانی، تهران، مرکز آموزش مدیریت دولتی، 1375ش.

    10. درّاز، محمد عبدالله؛ دُستور الاخلاق فی القرآن؛ دراسة مقارنة الاخلاق النظریة فی القرآن، قم، دارالکتاب الاسلامی، 1423ق.

    1. 11.  دیلمی، احمد؛ آذربایجانی، مسعود؛ اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، 1383ش.

    12. دیلمی، احمد؛ طبیعت و حکمت (پژوهشی در برهان نظم)، قم، معارف، 1376ش.

    13. رشاد، علی‌اکبر؛ دانشنامه امام علی7، تهران، سازمان انتشارات فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1389ش.

    14. سبحانی، محمدتقی؛ الگوی جامع شخصیت زن مسلمان، قم، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، 1385ش.

    15. ــــــــــــــ ؛ قرآن کتاب اخلاق، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، 1393ش.

    16. سراج‌زاده، حسن، «گزاره‌های اخلاقی قرآن و چگونگی نظام‌مندسازی آن»، پژوهشنامه اخلاق، شماره 35، بهار 1396، 64-45.

    17. شرباصی، احمد؛ دایرة المعارف اخلاقی قرآن، ترجمه محمد بهاءالدین حسینی، سنندج، تازه نگاه، 1379ش.

    18. ــــــــــــ ؛ موسوعة اخلاق القرآن، بیروت، دارالرائد العربی، 1407ق.

    19. شریفی، عنایت‌الله؛ اخلاق قرآنی، قم، هجرت، 1390ش.

    20. شعار، جعفر؛ فرهنگ‌واره اخلاق در قرآن، تهران، قطره، 1393ش.

    1. 21.  عالم‌زاده نوری، محمد؛ «بررسی کتاب رفتار اخلاقی انسان با خود»، فصلنامه نقد کتاب، سال اول، شماره 3-4، 1394، 139-154.

    22. عبدالمنان، حسّان؛ المعجم الموضوعی لآیات القرآن الکریم، قم، انتشارات دارالعلم، 1427ق.

    23. عطایی، محمدرضا؛ آیین اخلاق در قرآن، مشهد، به‌نشر، 1387ش.

    24. غزالی، ابوحامد محمد؛ احیاء علوم الدین، بیروت، دارالجیل، بی‌تا.

    25. ـــــــــــــــــ ؛ جواهر القرآن و دُرَره، قاهره، دارالکتب و الوثائق القومیه، 1432ق.

    26. فرانکنا، ویلیام؛ فلسفه اخلاق، ترجمه هادی صادقی، قم، کتاب طه، 1383ش.

    27. فهیم‌نیا، محمدحسین؛ مبانی و مفاهیم اخلاق اسلامی در قرآن، قم، بوستان کتاب، 1389ش.

    28. مصباح یزدی، محمدتقی؛ اخلاق در قرآن، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1383ش.

    29. ــــــــــــــــــــ ؛ فلسفه اخلاق، تهران، شرکت چاپ و نشر بین الملل، 1381ش.

    30. مصباح، مجتبی؛ بنیاد اخلاق، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1385ش.

    31. مکارم شیرازی، ناصر؛ اخلاق در قرآن، قم، امام علی‌بن ابی طالب7، 1387ش.

    32. ملکیان، مصطفی؛ مهر ماندگار، تهران، نگاه معاصر، 1385ش.

    33. مهدوی‌کنی، صدیقه؛ ساختار گزاره‌های اخلاقی قرآن (رویکردی معناشناختی)، تهران، دانشگاه امام صادق7، 1388ش.