حق و تکلیف در نگاه قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

چکیده

 چالشهاى نو در مورد حق و تکلیف، از نگاه آیات قرآن مورد بررسى قرار گرفته است. مسأله حق و تکلیف از جمله مباحث فِرَق اسلامى است که ابعاد گسترده‌اى را به خود اختصاص داده است. در مسائل کلامى، موضوعاتى همچون حسن و قبح عقلى، جبر و اختیار، تفضّلى یا استحقاقى بودن ثواب، از دیرباز مورد مناقشه بوده است.حال آنکه اشاعره تنها از تکلیف سخن مى‌گفتند، شیعه و معتزله حقوقى را نیز براى بنده قائل بودند. از این میان، حسن و قبح عقلى خود کلید حلّ بسیارى از مباحث و عقاید شیعه امامى و معتزله است که پاداش الهى را به استحقاق مى‌دانستند. برخى نیز مانند علامه طباطبایى دیدگاهى نزدیک به اشاعره دارند. امّا امروزه برخى مسأله را با نگاه برون دینى نگریسته از بستر اصلى خود خارج مى‌کنند و حقوق بشر مصوّب سازمان ملل را معیار ارزیابى حقوق و تکالیف مى‌دانند. در نتیجه، اگر اسلام موافق با آنها نبود با دستاویز قرار دادن این نکته که این حقوق، برون دینى‌اند و بنابراین اثبات یا سلب آنها از سوى دین نخواهد بود، سعى در حلّ و یا به تعبیر دقیق‌تر انحراف آن دارند. باید گفت حتى با پذیرش حسن و قبح عقلى، و برون دینى بودن این موضوع، باز هم هیچ دلیل عقلى بر معیار بودن حقوق بشر سازمان ملل در این زمینه وجود ندارد؛ به ویژه که منشور اسلامى حقوق بشر نیز تدوین شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Right and Task in View of the Qur’an

نویسنده [English]

  • Sayyid Heydar Alavi Nejad
چکیده [English]

In this writing, the history of the issue of right and task, which has broad dimensions in the discourses of Islamic denominations, is touched upon. It has also been debated in such theological issues as rational good and evil; free will; and reward (thawāb) as being benedictory or granted on merit. While Ash‘arites merely spoke of task, the Shi‘ites and the Mu‘tazilites maintained some rights for man, too. Accordingly, the rational good and evil is in itself a key issue to most discourses and beliefs of the Imamī Shi‘ites and the Mu‘tazilites who considered Divine rewards as being granted on merit. Some, like Allamah Tabataba’i, have a viewpoint close to that of the Ash‘arites. Today, however, some regard this issue from an out-religious point of view, drive it away from its main course, and consider the human rights ratified by the United Nations as a criterion for evaluation of rights and tasks. Consequently, if Islam did not agree with them, they would claim that these rights are non-religious and their proof or disproof is out of religion’s jurisdiction. It is to say that even if the rational good and evil and its being out-religious is accepted as true, there is still no intellectual proof of the UN Human Rights as being the criterion in this respect, especially that its Islamic Charter is not yet compiled, and that leaving out religious beliefs from the plans would render religion as futile.