کاوشى در مباحث کلامى مجمع البیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

چکیده

 بررسى مباحث کلامى در تفسیر »مجمع البیان« اثر طبرسى است. نویسنده نخست به چگونگى طرح مباحث کلامى در مجمع البیان پرداخته و از چند نکته سخن گفته است: 1- مباحث کلامى به سه شکل مطرح است؛ الف - تعریف مفهوم، ب - اثبات یا نفى، ج - دفاع از یک عقیده و رفع شبهه. 2- دو بخش نخست حجم بیشترى از قسم سوم دارد با این تفاوت که بخش اول تکرار نشده است امّا بخش دوم از زوایاى گوناگون تکرار شده است. 3- نوک پیکان انتقاد طبرسى به سمت جبرگرایان و در مرحله بعد معتزله است 4- از روایات اهل بیت )ع( در مباحث کلامى کمتر استفاده شده است و راز آن این است که طبرسى در مقام نفى یا اثبات بوده است تا تحلیل و ارائه یک نظریه کامل. 5- رویکرد کلامى طبرسى نقش زیادى در تفسیر آیات داشته است. 6- نوآورى طبرسى بیشتر در ساحت نقد و اثبات است تا پردازش تحلیلى یک نظریه و 7- برخى دیدگاه‌هاى طبرسى نادر و گاه قابل نقد است؛ مثل فضیلت فرشتگان، حبط عمل، ایمان. در ادامه، نویسنده فهرستى از موضوعات کلامى مطرح شده را ذیل چند محور آورده است: توحید، نبوت، معاد، انسان، امامت، ایمان و کفر، عقل و معرفت و... .

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Exploration into Theological Discussions of “Majma’ al-Bayan”

نویسنده [English]

  • Sayyid Musa Sadr
چکیده [English]

In this article, the writer attempts to touch upon the quality and quantity of Tabrisi’s theological arguments in “Majma’ al-Bayan”. It is indicated in this research that the number of theological arguments amounts to about 335 cases and covers a vast range of various theological issues. In view of the way the arguments were brought up, the writer of the article believes that Tabrisi’s theological arguments have six features: 1. Comprehensiveness, 2. Consistency in repetition of the topics, 3. Directionality of the criticisms, 4. Not using narrations and the reason for not using them, 5. Efficacy in interpretation of the verses, 6. Inventiveness in reasoning. In the end, three theories, i.e., superiority of man over angels, cancellation, and the concept of faith, are reviewed.