تأویل در منظر دیدگاه ها و اندیشه ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

چکیده

 دیدگاه‌هاى گوناگون درباره تأویل در قرآن و ارتباط آن با ظاهر و باطن و محکم و متشابه مورد بررسى قرار گرفته است. تأویل‌پذیرى کتب آسمانى از مباحث پیشینه‌دار در حوزه دینى است و باور به آن همگانى مى‌باشد، مفسّران همیشه با اعتقاد به حکایت متن از واقعیت، تأویل را مورد توجه قرار مى‌دادند ولى پوزیتیویسم و نظریه تحلیل زبانى براساس نظریه "تحقیق‌پذیرى" حکایت‌گرى گزاره‌هاى دینى را از واقعیت‌ها، مورد تردید قرار دادند. در میان کتب آسمانى، تأویل‌پذیرى قرآن ویژگى درخور توجهى دارد. قرآن خود تأویل و دشوارى پرداختن به آن را یادآور شده است، سنت نیز یادآور توجه به معانى ناپیداى آیات است. یادآورى‌هاى قرآن و سنت در این رابطه، پیدایش دیدگاه‌هاى تأویلى گوناگونى را در پى آورده است. دسته‌اى تأویل را از طریق ظاهر، قابل دست‌یابى دانسته و جمعى آن را خارج از دایره مدلول لفظ مى‌دانند. عمده‌ترین نحله‌ها که ظاهر را وسیله رسیدن به تأویل مى‌دانند عبارتند از: 1. معتزله که تأویل را به متشابهات محدود کرده و دست‌یابى بدان را به همه آگاهان به ابزار تأویل مقدور مى‌دانستند. 2. اهل سنت که با توافق نسبى در اینکه تأویل در زمینه متشابهات معنى دارد، نسبت به روا و ناروا بودن آن اختلاف دارند. 3. سلفى‌ها که تأویل کلام انشایى خدا را قابل فهم و تأویل اخبار قرآن را قابل درک نمى‌دانند. 4. تجربه‌گرایان که تأویل را مربوط به آیاتى مى‌دانند که اشاره به هستى‌شناسى و روان‌شناسى دارد. گروهى که معنى و مراد از تأویل را در خارج از قالب متن باور دارند عبارتند از: 1. اسماعیلیه که همه چیز - از جمله قرآن - را داراى باطن مى‌دانند که به وسیله تأویل دسترسى بدان ممکن مى‌شود. 2. عارفان که واقعیت هستى را تأویل ظاهر قرآن و با تعلیم الهى قابل دسترسى مى‌دانند و از معانى هفتگانه براى هر آیه (بطون هفتگانه ظاهر( و سطوح متفاوت درکها سخن مى‌گویند. 3. صاحب تفسیر المیزان که تأویل را واقعیت قرآن در لوح محفوظ مى‌شناسد و محکم و متشابه و بطن را به گونه خاصى معنى مى‌کند و در نهایت همزمان با نفى دست‌یابى به تأویل، راه‌هاى دسترسى به تأویل را نیز مطرح مى‌کند!

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ta'wil in Different Views

نویسنده [English]

  • Sayyed Ibrahim Sajjadi
چکیده [English]

The term "Ta'wil" (allegorical interpretation) and depth of the concepts of the Holy Scriptures have throughout the history been researched and analysed by the followers of revealed religions and have prompted magnificent intellectual outcomes. In the field of Qur'anic research, howrver, ta'wil has enjoyed more serious and valuable discussions. The word "Ta,will" was brought up at the same time as the revelation of the Qur'an and developed along with the development of the religion and the emergence of religious schools and sects to the extend that it yielded a great intellectual heritage. In order to achieve a better interpretation, first the interpreters' data must be studied and organized on the basis of an acceptable method to lay the ground for a realistic judgement. This is what the present article has attempted to carry out.
It seems that all existing interpretational viewpoints are dividable in two theories: Text - oriented and paratext - oriented.
The former looks for Ta'wil in the literary indication of the Text and the latter in the farther reaches. The Mu'tazilites, the Sunnis, the Salafis and the experimentalists can be regarded as Text - oriented' and the Isma'ilites, the mystics as well as Allamah Tabataba'i are viewed among the second category. Each of these groups are , with their own methods , searching to find the truth of Ta'wil.