دسته بندی علوم قرآنی از نگاهِ اصطلاح شناخت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

دسته‌بندی ساختاری دانش‌ها بر اصطلاحات علوم و درک متناسب از آنها استوار است. این مقاله در صدد است از منظر اصطلاح‌شناخت که در نظام‌سازی علوم نقش کلیدی دارد، به دغدغه دسته‌بندی در علوم قرآنی پاسخ دهد. واکاوی بحث چند کانون محوری دارد. اول: اهمیت اصطلاح‌شناخت در تاریخ علم، دوم: پیشینه اصطلاح‌شناسی در علوم قرآنی، سوم: گستره علوم قرآنی و ضرورت دسته‌بندی آن در فرم اصطلاح‌شناسی، و چهارم (نتیجه بحث): بازشناخت دسته‌بندی ساختاری در علوم قرآنی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Classification of Qur’anic Sciences from Terminological Point of view

نویسنده [English]

  • Muhammad Hadi Ya’qubnezhad
Assistant Professor, Islamic Sciences and Culture Research Institute
چکیده [English]

Structural classification of branches of knowledge is established on terminology of sciences and properly understanding them. This article is intended to respond to the concerns about classification of Qur’anic sciences from the terminological viewpoint, which is a key role in systematization of sciences. Exploring into this issue comprises of several pivots. First: the importance of terminology in history of science; second: the background of terminology in Qur’anic sciences; third: the expanse of Qur’anic sciences and the necessity of its classification in terminological form; and fourth (the conclusion of the discussion): recognition of the structural classification in the Qur’anic sciences.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur’anic sciences
  • the structure of Qur’anic sciences
  • Terminology
  • classification of sciences
  1. 1. آوستین درک ویل، پیتر؛ راهنمای تهیه و گسترش اصطلاح‌نامه یکزبانه، ترجمه عباس حری، تهران، مرکز اسناد و مدارک علمی ایران، 1365ش.

    2. ابن خلدون. عبدالرحمن؛ مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۵ش.

    3. ابن ندیم، ابوالفرج محمدبن یعقوب؛ الفهرست، لندن، مؤسسة الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۹م.

    1. 4.  بلاشر، رژی؛ درآستانه قرآن، ترجمه محمود رامیار، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1376ش.

    5. جمعی از محققان؛ اصطلاح‌نامه علوم قرآن، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1375ش.

    6. حری، عباس؛ دائرة المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی، تهران، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، 1381ش.

    7. حکیمی، محمدرضا؛ دانش مسلمین، تهران، دفتر نشر فرهنگ‌ اسلامی‌، 1371ش.

    8. خوشنویس، جعفر؛ قرآن در احادیث اسلامی، تهران‏، پیام آزادی، 1387ش.

    9. خویی، سید ابوالقاسم؛ البیان فی تفسیر القرآن، نجف اشرف، مطبعة الآداب، 1385ق.

    10. دیانى، محمدحسین و دیگران؛ مبانى مرجع، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، 1370ش.

    11. زرقانی، محمد عبدالعظیم؛ مناهل العرفان فی علوم القرآن، بیروت، المکتبة العصریة، ۱۴۱۷ق.

    12. زرکشی، بدرالدین محمدبن عبدالله؛ البرهان فی علوم القرآن، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۱۵ق.

    13. سلطانی، پوری؛ راستین، فروردین؛ اصطلاح‌نامه کتابداری، تهران، کتابخانه جمهوری اسلامی ایران، 1365ش.

    14. سیوطی، جلال‌الدین؛ الاتقان فی علوم القرآن، ترجمه سید مهدی حایری قزوینی، تهران، امیرکبیر، 1363ش.

    15. شیبانی، زکیه؛ «ارزیابی رعایت معیارهای اصطلاح‌نامه علوم اسلامی بر اساس ایزو 5964»، فصلنامه مطالعات دانش شناسی، دوره 1، شماره 2، بهار 1394، 82-55.

    16. صابونی، محمدعلی؛ التبیان فی علوم القرآن، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۵ق.

    17. صالحی کرمانی، محمدرضا؛ درآمدی بر علوم قرآنی، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی، ۱۳۶۹ش.

    18. صبحی صالح، ابراهیم؛ مباحث فی علوم القرآن، بیروت، دارالعلم للملایین، 1415ق.

    19. صدر، سید حسن؛ تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام، تهران، اعلمی، بی‌تا.

    20. طاهری عراقی، احمد؛ رده BP اسلام: گسترش رده اسلام بر اساس نظام رده‌بندی کنگره، تهران، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، 1376ش.

    21. طباطبایی، سید محمدحسین؛ قرآن در اسلام، تهران، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۱ش.

    22. طبرسی، فضل‌بن حسن؛ مجمع البیان لعلوم القرآن، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۸ق.

    23. طوسی، محمدبن حسن؛ الامالی، قم، انتشارات دارالثقافه، 1414ق.

    24. عاملی، حسن‌بن زین‌الدین؛ معالم الدین و ملاذ المجتهدین، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1415ق.

    25. عاملی، زین‌الدین‌بن علی (شهید ثانی)؛ منیة المرید فی آداب‏ المفید و المستفید، ترجمه سید محمدباقر حجتی، قم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۰ق.

    26. عاملى، محمدبن مکى (شهید اول)‌؛ القواعد و الفوائد، ‌قم، کتابفروشی مفید‌، افست شده از چاپ‌1400 نجف.

    27. فتح‌اللهی، ابراهیم؛ متدولوژی علوم قرآنی، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور، 1385ش.

    28. فخر رازی، محمدبن عمر؛ جامع العلوم ستینی، تهران، بی‌نا، 1345ش.

    29. قرشی، محمدحسین؛ «تاریخچه دایرة المعارف نگاری در جهان»، کیهان فرهنگی، ویژه دایرة‌المعارف‌ها و دانش‌نامه‌ها، شماره 127، 1375، 33-22.

    30. کمالى دزفولی، على؛ شناخت قرآن، تهران، اسوه،1370ش.

    31. مرادی، نورالله؛ مرجع شناسی عمومی، تهران، فرهنگ معاصر، 1386ش.

    32. معرفت، محمدهادی؛ التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1418ق.

    33. ـــــــــــــــ ؛ التمهید فی علوم القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1369ش.

    34. ـــــــــــــــ ؛ صیانة القرآن من التحریف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1375ش.

    35. ـــــــــــــــ ؛ علوم قرآنی، قم، مؤسسه التمهید، ۱۳۷۸ش

    36. مهدوی راد، محمدعلی؛ «سیرنگارش‌های علوم قرآنی»، بینات، سال اول، شماره 3، 1373، 99-89.

    37. ــــــــــــــــــ ؛ سیر نگارش‌های علوم قرآنی، تهران، نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم، ۱۳۷۹ش.

    38. نصر، سید حسین؛ قرآن‌شناخت، ترجمه انشاءلله رحمتی؛ لندن، آکادمی مطالعات ایرانی لندن، 1395ش.

    39. نوروزی، مرتضی؛ طاهریان، محسن؛ اصول و مبانی وب معنایی، تهران، نشر فرس، 1391ش.

    40. یعقوب‌نژاد محمدهادی و دیگران؛ مجموعه مقالات همایش ملی اصطلاح‌نامه، تهران، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، نشر کتابدار تهران، 1391ش.

    41. یعقوب‌نژاد، محمدهادی؛ «نخستین فرهنگ‌نامه جامع‌نگر در اصول فقه»، آینه پژوهش، شماره 124، آبان 1389، 85-79.

    42. ـــــــــــــــــ ؛ «نقش اصطلاح‌نامه در توان مندسازی فقه»، کاوشی نو در فقه، سال 22، شماره 3، پاییز 1394، 35-7.

    43. ـــــــــــــــــ ؛ درآمدی بر مبانی اصطلاح‌نامه علوم اسلامی، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1375ش.

    44. Dammen McAuliffe, Jane; Encyclopedia of Quran, Leiden: Brill, pp. vii. ix.

    45. R., Bell; Introduction to the Quran, Edinburgh universitu press, 1953, p. 35.

    46. W. M., Watt; Muhammad's Mecca, Edinburgh university press, 1988, pp. 51-52.