پیوند آسمانی؛ نقد افسانه دلباختگی پیامبر (ص) به زینب دختر جَحش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

ماجرای جدایی زید‌بن حارثه از زینب و ازدواج پیامبر با ایشان در قرآن آمده است. خیلی از مفسران با اثرپذیری از داستانی دروغین، در تفسیر این آیات از دلباختگی آن حضرت نسبت به زینب سخن گفته و آن را سبب جدایی زید و زینب دانسته‌اند. این داستان و تفسیرهای برآمده از آن همواره دستاویز دشمنان برای تخریب پیامبر (ص) و اسلام بوده است. نگارنده برآن است تا با استناد به آیات قرآن، ناسازگاری با عصمت و سیره عملی پیامبر، ضعیف بودن سند، ناسازگاری درون‌متنی و دیگر داده‌های تاریخی، نادرستی داستان یادشده و تفسیرهای متأثر از آن را ثابت کند. بر اساس یافته‌های این پژوهش، پیامبر اکرم (ص) بدون هرگونه علاقه پیشین و تنها به فرمان خدا و برای شکستن یک سنت کهن جاهلی با زینب ازدواج کرد. این ازدواج که بر خلاف سنت و هنجارهای اجتماعی بود، زمینه‌ساز بدگویی منافقان و افراد سست‌ایمان شد، اما خداوند ضمن دفاع از پیامبر و فریضه الهی خواندن ازدواج با زینب، هیچ ملامتی را متوجه وی نمی‌داند. دلایل متعدد قرآنی، کلامی، تاریخی و جز آن، نادرستی افسانه دلباختگی پیامبر را رد می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Heavenly Union; A Critique of the Fictitious Story of the Prophet’s (S.A.W.) Falling in Love with Zaynab, Daughter of Jaḥsh

نویسنده [English]

  • Ali Asadi
Assistant Professor, Islamic Sciences and Culture Research Institute
چکیده [English]

The story of Zayd b. Ḥāritha’s separation from Zaynab and the Prophet’s marriage with her is related in the Qur’an. Being impressed by a false story, many of the interpreters have talked about the Prophet’s falling in love with Zaynab in their interpretations and considered it as the cause for Zayd and Zaynab’s separation. This story and the interpretations given on it have always been a pretext for the enemies to undermine the Prophet (S.A.W.) and Islam. With reliance on the verses of the Qur’an, the writer intends to prove the inconsitency of the above-mentioned story and the interpretations affected by it with the Infalibility of the Prophet, weakness of its sanad, its intra-textual inconsitency and other historical data. According to the findings of this research, the Holy Prophet (S.A.W.) got married to Zaynab without any prior interest and merely by God’s command and for breaking an old paganistic tradition. This marriage, which was countrary to the social traditions and norms, laid the ground for the slanders uttered by the hypocrites and the weak in the faith; but while defending the Prophet and calling the marriage to Zaynab a Divine obligation, God absolves him from any blame. Numerous Qu’ranic, theological, historical and Other reasons reject the ficticious story of the Prophet’s faling in love.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zaynab daughter of Jaḥsh
  • Zayd b. Ḥāritha
  • child adoption
  • Prophet’s marriage
1. ابن بابویه قمی، محمدبن علی؛ الامالی، بیروت، مؤسسة اعلمی، 1400ق.
2. ـــــــــــــــــــــــ ؛ علل الشرایع، نجف، مکتبة الحیدری، 1385ق.
3. ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن‌بن علی؛ المنتظم فی تاریخ الامم، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1412ق.
4. بستی، محمدبن حبان؛ الثقات، حیدر آباد، الکتب الثقافیة، 1393ق.
5. ــــــــــــــــ ؛ المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، تحقیق: محمود ابراهیم زاید، مکه، دار الباز، بی‌تا.
6. بغدادی، محمدبن حبیب؛ المحبّر، بیروت، دار الافاق الجدیده، بی‌تا.
7. ابن حنبل، احمد؛ المسند،  بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1415ق.
8. ابن سعد، محمد؛ الطبقات الکبری، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق.
9. ابن عبدالبر، یوسف؛ الاستیعاب، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق.
10. ابن عربی، محمدبن عبدالله؛ احکام القرآن، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
11. ابن کثیر، اسماعیل‌بن عمر؛ السیرة النبویه، بیروت، دار المعرفة، 1396ق.
12. ــــــــــــــــــــ ؛ تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالمعرفه، 1409ق.
13. ابن ماجه قزوینی، محمدبن یزید؛ سنن ابن ماجه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1395ق.
14. ابن منظور، محمدبن مکرم؛ لسان العرب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1408ق.
15. ابونعیم اصفهانی، احمدبن عبدالله؛ حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1418ق.
16. آلوسی، محمودبن عبدالله؛ روح المعانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
17. امینی، عبدالحسین احمد؛ الوضاعون و احادیثهم الموضوعه، بی‌جا، مرکز الغدیر، 1420ق.
18. اندلسی، ابوحیان محمدبن یوسف؛ البحر المحیط، بیروت، دار الفکر، 1420ق.
19. ایوب، سعید؛ زوجات النبی6، بیروت، دار الهادی، 1417ق.
20. بخاری، محمد‌بن اسماعیل؛ صحیح البخاری، بیروت، دار الفکر، 1418ق.
21. بغوى، حسین‌بن مسعود؛ معالم التنزیل فى التفسیر والتأویل، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1414ق.
22. بلاذری، احمدبن یحیی؛ انساب الاشراف، بیروت، دار الفکر، 1417ق.
23. بیضاوی، عبدالله‌بن عمر؛ تفسیر بیضاوی، بیروت، دار الفکر، 1416ق.
24. بیهقی، احمد‌بن حسین؛ السنن الکبری، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
25. ترمذی، محمدبن عیسی؛ سنن الترمذی، بیروت، دار الفکر، 1402ق.
26. ثعالبى، عبدالرحمن‌بن محمد؛ الجواهر الحسان فى تفسیر القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1416ق.
27. ثعلبی، احمد‌بن محمد؛ الکشف و البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی،1433ق.
28. جصاص، احمد‌بن علی؛ احکام القرآن، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1415ق.
29. جوهری، اسماعیل‌بن حمّاد؛ الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیه، قاهره، بی‌نا، 1376ق.
30. حاکم نیشابوری، محمدبن عبدالله؛ المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی‌تا.
31. حرّ عاملی، محمدبن حسن؛ وسائل الشیعه، قم، مؤسسة اهل‌البیت:، 1412ق.
32. حموى، یاقوت‌بن عبدالله؛ معجم البلدان، بیروت، دار صادر، 1995م.
33. خطیب تبریزی، محمدبن عبدالله؛ الاکمال فی اسماء الرجال، قم، مؤسسة اهل البیت:، بی‌تا.
34. ذهبی، محمدبن احمد؛ تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر، بیروت، دار الکتاب العربی، 1410ق.
35. رازی، ابن ابی‌حاتم؛ الجرح والتعدیل، بیروت، دار الفکر، 1372ق.
36. رازی، فخرالدین محمدبن عمر؛ التفسیر الکبیر، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1411ق.
37. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد؛ مفردات الفاظ القرآن، دمشق، دارالقلم، 1412ق.
38. زمخشری، محمودبن عمر؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، قاهره، شرکة مصطفی البابی، 1385ق.
39. سبحانی، جعفر؛ فروغ ابدیّت، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1377ش.
40. سجستانی، ابوداوود سلیمان‌بن اشعث؛ سنن ابی‌داوود، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1416ق.
41. سمعانی، منصور‌بن محمد؛ تفسیر القرآن، ریاض، دار الوطن، 1418ق.
42. سیوری، مقدادبن عبدالله؛ کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران، مرتضوی، 1373ش.
43. سیوطی، جلال الدین؛ الدرالمنثور فی تفسیر المأثور، بیروت، دار المعرفة، 1365ق.
44. صنعانی، عبدالرزقاق؛ تفسیر القرآن العزیز، ریاض، مکتبة الرشد، 1410ق.
45. طباطبایی، سید محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن، قم، اسماعیلیان، 1371ش.
46. طبرانی، سلیمان‌بن احمد؛ المعجم الکبیر، بی‌جا، بی‌نا، 1405ق.
47. طبرسی، فضل‌بن حسن؛ جوامع الجامع، بیروت، دار الاضواء، 1405ق.
48. ــــــــــــــــــ ؛ مکارم الاخلاق، بیروت، مؤسسه اعلمی، 1392ق.
49. ــــــــــــــــــ ؛ مجمع البیان، بیروت، مؤسسه اعلمی، 1415ق.
50. طبرى، محمدبن جریر؛ جامع البیان عن تأویل آى القرآن، بیروت، دارالفکر، 1415ق.
51. ـــــــــــــــــ ؛ تاریخ الطبری، بیروت، دار التراث العربی، 1387ق.
52. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تهران، نشر فرهنگ اسلامی، 1408ق.
53. طوسی، محمد‌بن حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
54. ابن عبدالسلام، عزالدین عبدالعزیز؛ تفسیر العزبن عبدالسلام، بیروت، دار ابن حزم، 1416ق.
55. عروسى حویزى، عبدعلی‌بن جمعه؛ تفسیر نورالثقلین، قم، اسماعیلیان، 1373ش.
56. عسقلانی، ابن حجر؛ تقریب التهذیب، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق
57. عسکری، ابوهلال؛ معجم الفروق اللغویه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1412ق.
58. عسکری، مرتضی؛ احادیث ام المومنین عائشه، بی‌جا، التوحید، 1414ق.
59. فراهیدی، خلیل‌بن احمد؛ ترتیب کتاب العین، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1414ق.
60. قرطبى، محمد‌بن احمد؛ الجامع لأحکام القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1417ق.
61. قمى، على‌بن ابراهیم؛ تفسیر القمى، بیروت، دارالسرور، 1411ق.
62. کاشانی، فتح‌الله؛ زبدة التفاسیر، قم، المعارف الاسلامی، 1423ق.
63. کلبی غرناطی، محمدبن جزی؛ التسهیل لعلوم التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی، 1403ق.
64. متقی هندی، علاءالدین علی؛ کنز العمال، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1413ق.
65. مجلسی، محمدباقر؛ بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث، 1412ق.
66. مزی، جمال‌الدین یوسف؛ تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1415ق.
67. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1374ش.
68. معمر‌بن مثنی، ابوعبید؛ تسمیة ازواج النبی6 و اولاده، بیروت، کمال یوسف حوت، 1410ق.
69. مغنیه، محمد جواد؛ التفسیر الکاشف، بیروت، دار العلم للملایین، 1981م.
70. بلخی، مقاتل‌بن سلیمان؛ تفسیر مقاتل‌بن سلیمان، بیروت، التاریخ العربی، 1423ق.
71. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه،قم، دارالکتب السلامیة، 1367ش.
72. علم‌الهدی، سید (شریف) مرتضی؛ تنزیه الانبیاء، بیروت، دارالاضواء، 1409ق.
73. نحاس، ابوجعفر؛ معانی القرآن، ریاض، جامعة ام القری، 1409ق.
74. نسائی، احمد‌بن علی؛ الضعفاء و المتروکین، بیروت، دارالمعرفه، 1406ق.
75. ــــــــــــــــ ؛ سنن النسائی، بیروت، دار الفکر، 1348ق.
76. نسفی، عبدالله‌بن احمد؛ تفسیر النسفی، بیروت، دار القلم، 1416ق.
77. نوری، میرزا حسین؛ مستدرک الوسائل، بیروت، مؤسسة آل البیت:، 1408ق.
78. نووی، محی الدین؛ شرح صحیح مسلم، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407ق.