هنجارگریزی نحوی در گفتمان قرآنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار دانشگاه گلستان

چکیده

متن، ساختاری زبانی است که از الگوها و قواعد دستوری خاصی پیروی می‌کند که از آن با نام زبان معیار/ خودکار یاد می‌شود. گاهی ادیب برای بزرگ­نمایی مفهوم مورد نظر خود، با وجود امکان رعایت قواعد زبانی، از هنجار زبان سر­می‌پیچد تا توجه مخاطب را به یک معنای خاص جلب و در حقیقت مفهوم را برجسته‌سازی کند. هنجارگریزی یکی از شیوه‌های برجسته‌سازی معناست که در هشت سطح قابل بحث است. این نوشتار با بررسی هنجارگریزی نحوی در سطح جانشینی اسم به‌جای فعل در گفتمان قرآنی ـ‌که از بسامد بالایی برخوردار است‌ـ، به این نتیجه دست یافت که انحراف از استخدام فعل در قرآن، در سه سطحِ جایگزینی ابتدایی اسم به‌جای فعل، جایگزینی اسم هم­ریشه به‌جای فعل و جایگزینی اسم متضاد به‌جای فعل و به قصد برجسته‌سازی اغراضی چون تناسب زمان، عدم تعلق غرض به فاعل، تأکید بر وقوع رخداد و یا ثبات آن، صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Syntactic Deviation in the Qur’ānic Discourse based on the Substitution of Nouns to Verbs

نویسندگان [English]

  • Fereshteh FarziShoub
  • Mahdi Muhammadinejad
Assistant Professor of Golestan University
چکیده [English]

A text is a linguistic structure which follows syntactic patterns and rules and is called the standard/automatic language. Occasionally, albeit the writer can observe the linguistic rules, he deviates from them to exaggerate his intended meanings so that he may have attractions of his audience to a particular meaning and may foreground that concept. Deviating from such norms and rules is one of the ways for foregrounding the meaning which could be studied in eight levels. This writing is to study the syntactic deviation in the level of noun to verb substitution in the Qur’ānic discourse, which is abundant of such substitutions. It has been concluded that the deviation in using the verb in the Qur’ān has occurred in three levels of the initial substitution of noun to verb, substitution of cognate nouns to verb, the substitution of antonym nouns to verb aiming at foregrounding the items such as time balance, independence of the intended item to subject, and emphasis on the occurrence of the event or for proving it.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Deviation
  • Qur’ānic discourse
  • semantic implication of the noun
  • semantic implication of the verb
1. قرآن کریم.
2. ابن جنی، ابوالفتح (2010)، الخصائص، الطبعة الرابعة، القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
3. احمدی، بابک (۱۳۷۲)، ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.
4. بامدادی محمد؛ مدرسی، فاطمه (1388)، « نگاهی به فراهنجاری دستوری در اشعار م. سرشک»، پژوهش­نامه زبان و ادب فارسی، سال سوم، شماره 2، ص1-22.
5. حسان، تمام (2004)، اللغة العربیة معناها ومبناها، الطبعة الرابعة، القاهرة: عالم الکتب.
6. جرجانی، عبدالقاهر (1413ق)، دلائل الإعجاز فی علم المعانی، تحقیق: محمود محمد شاکر، الطبعة الثالثة، القاهرة: مطبعة المدنی.
7. داد، سیما (1383)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
8. زمخشری، ابوالقاسم (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، الطبعة الثالثة، بیروت: دار الکتاب العربی.
9. سامرائی، فاضل صالح (2003)، لمسات بیانیه فی نصوص من التنزیل، الطبعة الثالثة، عمان: دار عمار للنشر والتوزیع.
10. ــــــــــــــــــ (1434ق)، معانی النحو، الطبعة الأولی، بی‌جا: مؤسسة التاریخ العربی للطباعة و النشر.
11. سیرافی، ابوسعید (2008)، شرح کتاب سیبویه، تحقیق: أحمد حسن مهدلی، علی سید علی، الطبعة الأولی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
12. ـــــــــــــ ( 1986)، شرح کتاب سیبویه، تحقیق: رمضان عبدالتواب و آخرون، القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
13. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1370)، موسیقی شعر، تهران: انتشارات آگاه.
14. صفوی، کوروش (1380)، از زبان شناسی به ادبیات، چاپ دوم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
15. طبرسی، فضل‌‌بن حسن‏ (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن‏، تهران: ناصر خسرو.
16. طیب، سید عبدالحسین (1387)، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، تهران: انتشارات اسلام.
17. قواقزة، محمد حسن (2015)، «الدلالة الزمنیة للأسماء فی اللغة العربیة، اسم الفاعل و اسم المفعول و المصدر نموذجا»، مجلة دراسات العلوم الإنسانیه والاجتماعیة، المجلّد 42، العدد 1، ص1-19.
18. مرادی، ابومحمد (1992)، الجنى الدانی فی حروف المعانی، تحقیق: فخرالدین قباوة، محمد ندیم فاضل، الطبعة الأولى، بیروت: دار الکتب العلمیة.
19. مصطفوی، حسن (1360)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه نشر و ترجمه کتاب. ‏