مقایسه دو رویکرد قرآنی و حدیثی در تفسیر «ظلم» به «شرک» در آیه 82 سوره انعام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه پیام نور مرکز خوی

چکیده

حدیث‌سالاری یا ترجیح مقتضای احادیث بر مقتضای ظاهر آیات قرآن کریم، در برخی از تعابیر محدثان دیده می‌شود که در مفهوم نظری و از حیث مصداق و نمونه نیازمند بررسی است. در زمینه مصداق‌یابی، شاید بتوان تفسیر «ظلم» به «شرک» در سوره انعام را یکی از بارزترین مصادیقی برشمرد که ریشه در حدیث­‌سالاری دارد. «ظلم» در آیه 82 سوره انعام به‌صورت نکره در سیاق نفی استعمال شده و تعمیم معنا را افاده می‌کند، ولی با تکیه بر روایات، بر مصداق «شرک»‌ حمل شده است. در این مقاله دلایل هر دو دیدگاه، یعنی «تعمیم» و «تخصیص» معنای کلمه «ظلم» معرفی و ارزیابی شده و در اثنای مباحث، اثرپذیری دیدگاه تخصیص از «حدیث‌سالاری» مطرح و مورد نقد قرار گرفته است. روش پژوهشی در این تحقیق، کیفی از نوع توصیفی - تحلیلی بوده و با هدف بررسی و اثبات تعمیم معنا برای کلمه «ظلم» در سوره انعام و نقض تخصیص آن بر یک مصداق صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparison of Two Qur’anic and Ḥadīth Approaches in Interpretation of Ẓulm to Shirk in Verse 82 of Sūrat al-An‘ām

نویسنده [English]

  • Ameneh Shahandeh
Assistant Professor, Khoy Payam Noor University
چکیده [English]

“Hadithocracy” or preference of exigencies of aḥādith to those of the external aspects of the Holy Qur’an’s verses is seen in some statements of transmitters of ḥadīth, which needs to be examined in theoretical concept and in terms of evidence and example. In terms of evidence, perhaps the interpretation of ẓulm (oppression) to shirk (polytheism) in Sūrat al-An‘ām can be considered as one of the clearest evidences rooted in hadithocracy. Ẓulm in verse 82 of Sūrat al-An‘ām is used as indefinite noun in the context of negation and implicates the generalization of the meaning but by relying on narrations it is implied as shirk. In this article, the reasons of both viewpoints, i.e. “generalization” and “specification” of the meaning of ẓulm is introduced and evaluated and through the discourse, the impressionability of the “specification” viewpoint from “hadithocracy” is brought up and critiqued. The research method in this inquiry is qualitative of descriptive-analytical type and is carried out with the aim of examining and proving the generalization of meaning for the term ẓulm in Sūrat al-An‘ām and contravention of its specification to a single evidence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • hadithocracy
  • ẓulm
  • shirk
  • understanding the Qur’an
  • critique of narrational interpretation

مراجع

1. قرآن کریم.
2. ابن حجر، احمد‌بن علی (1379ق)، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت: دار المعرفة.
3. ابن سیده، علی­بن اسماعیل (2000)، المحکم و المحیط الاعظم، تحقیق عبدالحمید هنداوی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
4. ابن فارس، احمد (1979)، معجم مقاییس اللغة، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، بی‌جا: دارالفکر.
5. ابن کثیر، اسماعیل‌بن عمر (1412ق)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
6. ابن منظور، محمد‌بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دارصادر.
7. ابوحیان، محمد‌بن یوسف (1420ق)، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دار الفکر.
8. احمد‌بن حنبل (2001)، مسند الإمام أحمد‌بن حنبل، چاپ دوم، بی­جا: الرسالة.
9. ازهری، محمد‌بن احمد (2001)، تهذیب اللغة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
10. بخاری، محمد‌بن اسماعیل (1422ق)، الجامع المسند [صحیح بخاری]، بی‌جا: ‌دار طوق النجاة.
11. بغوی، حسین‌بن مسعود (1983)، شرح السنة، چاپ دوم، دمشق/ بیروت: المکتب الاسلامی.
12. بقاعی، ابراهیم‌بن عمر (بی‌تا)، نظم الدرر فی تناسب الآیات و السور، قاهرة: دار الکتاب الاسلامی.
13. بیضاوی، عبدالله‌بن عمر (1418ق)، أنوار التنزیل و أسرار التاویل، بیروت: دار إحیاء‌التراث العربی.
14. ترمذی، محمد‌بن عیسی (1998)، الجامع الکبیر [سنن ترمذی]، تحقیق بشار عواد معروف، بیروت: دار الغرب الاسلامی.
15. حویزی، عبدعلی‌بن جمعه (1412ق)، تفسیر نور الثقلین، چاپ چهارم، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
16. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، دمشق/ بیروت: دار القلم/ دار الشامیة.
17. رشید رضا، محمد‌بن علی رضا (1990) تفسیر القرآن الحکیم [تفسیر المنار]، القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
18. زبیدی، محمد‌بن محمد (بی‌تا)، تاج العروس من جواهر القاموس، بی‌جا: دار الهدایة.
19. زحیلی، وهبة‌‌بن مصطفی (1418ق)، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة‌ و المنهج، چاپ دوم، دمشق: ‌دار الفکر المعاصر.
20. زمخشری، محمود (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، چاپ سوم، بیروت: دارالکتاب العربی.
21. شوکانی، محمد‌بن علی (1414ق)، فتح القدیر، دمشق/بیروت: دار ابن کثیر/ دار الکلم الطیب.
22. طباطبایی، سید محمدحسین (بی‌تا)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات حوزه علمیه قم.
23. طبرسی، فضل‌بن حسن (1995)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی.
24. طبری، محمد‌بن جریر (2000)، جامع البیان فی تأویل القرآن، بیروت: الرسالة.
25. طوسی، محمد‌بن حسن (بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
26. عیاشی [سمرقندی]، محمد‌بن مسعود (بی‌تا)، تفسیر العیاشی، تهران: المکتبة العلمیة الاسلامیة.
27. عینی، محمود‌بن احمد (بی‌تا)، عمدة القاری شرح صحیح البخاری، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
28. فخر رازی، محمد‌بن عمر (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: ‌دار إحیاء التراث العربی.
29. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (بی‌تا)، کتاب العین، تحقیق مهدی مخزومی؛ ابراهیم سامرائی، بی‌جا: دار و مکتبة الهلال.
30. فیض کاشانی، مولی محسن (1416ق)، تفسیر الصافی، تهران: مکتبة الصدر.
31. قاسمی، جمال الدین‌بن محمد (1418ق)، محاسن التاویل، بیروت: دار الکتب العلمیة.
32. قرطبی، محمد‌بن احمد (1423ق)، الجامع لاحکام القرآن، الریاض: دار عالم الکتب.
33. قمی، علی‌بن ابراهیم (بی‌تا)، تفسیر القمی، بی‌جا: مکتبة الهدی.
34. معارف، مجید (1390)، «واژه شناسی تبیین در قرآن و نقد نظریه ناممکن بودن تفسیر بدون روایات»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شماره دوم، پیاپی 16، ص 85-114.
35. نسائی، أحمد‌بن شعیب (1406ق)، عمل الیوم واللیلة، چاپ دوم، بیروت: الرسالة.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار